Lleisiau’r Pridd

Rhan gydweithredol Whall, yn rhinwedd ei swydd fel artist, fu delweddu a chyflwyno’r data newydd a ddaw o dechnoleg synwyryddion pridd cydraniad-uchel mewn ffordd sy’n mynd y tu hwnt i ystadegau traddodiadol, er mwyn rhoi ystyr ehangach i’r data hwnnw, fel y bydd yn cael mwy o effaith. Mae Whall wedi mynd ati i ymateb i friff y prosiect drwy gynnig safbwynt newydd ar yr ymchwil wyddonol a hynny’n llythrennol drwy osod ei chorff yn y tir er mwyn ymgorffori’r pridd a rhoi llais iddo.

Mae’n hanfodol tanio diddordeb y gymuned a rhanddeiliaid mewn data gwyddonol os ydym yn mynd i gytuno ar benderfyniadau ynghylch sut i reoli’r ucheldiroedd yn y dyfodol, a llwyddo i helpu’r cymunedau lleol - yn bobl ac yn bethau byw eraill - i gael yr hyn sydd ei eisiau a’i angen arnynt. Nod y prosiect hwn yw helpu cynulleidfaoedd ehangach a phobl nad ydynt yn wyddonwyr i ddod yn rhan o’r sgwrs am reoli tir ac am newid yn yr hinsawdd.

Gwahoddir cynulleidfaoedd, yn lleol ac o gwmpas y byd, i gael cip bob hyn a hyn ar y ffrwd fyw 24-awr, gan obeithio, drwy fod yn rhithiol agos at y mynydd, ac ynddo, gyda’r pridd a Miranda am ychydig eiliadau neu oriau, y ceir mwy o ymwybyddiaeth a safbwyntiau newydd – nid dim ond o ran amodau amrywiol y pridd a’r arlliwiau ohono sy’n cael eu cyfleu, ond hefyd o safbwynt y plethu rhwng y dynol a’r annynol, a’r cysylltiadau rhwng byd y ddynolryw a phopeth arall, o safbwynt cymdeithasol-ddiwylliannol ac amgylcheddol-wleidyddol.

“Nod y prosiect ‘Making the Invisible Visible’ yw ymdrin â’r heriau lu sy’n wynebu’r ucheldir. Wrth i’r glawiad a dwysedd y glaw gynyddu, ar yr un pryd â’r cynnydd yn y cyfnodau o sychder a gwres uchel - sy’n golygu ei bod hi’n fwy tebygol y ceir tanau llystyfiant, erydu’r pridd, llifogydd a lleihau’r carbon sydd yn y pridd - ceir mwy o heriau i’r ucheldiroedd. Ond eto mae angen o hyd iddynt gynnal bywoliaethau cefn gwlad yn ogystal â chynnal (a chynyddu) eu bioamrywiaeth, a’r carbon a’r dŵr y maent yn eu storio. Oherwydd bod natur amrywiol yr ucheldiroedd yn creu sawl her o safbwynt casglu, dadansoddi a chyfleu’r dystiolaeth empirig y seilir penderfyniadau rhesymegol arni, er mwyn sicrhau bod yr amcanion hyn yn cael eu cyflawni, fe fydd y prosiect yn defnyddio technoleg synhwyro newydd mewn 3 safle i gofnodi tymheredd a lleithder y pridd. Bydd y data cydraniad uchel am dymheredd a lleithder y pridd a geir o’r rhwydwaith o synwyryddion yn galluogi gwell modelu ar yr allyriadau o nwyon tŷ gwydr o’r pridd ym mhob safle. Defnyddir y data ac allbwn y modelu i brofi damcaniaethau cyd-gysylltiedig am sut mae’r hinsawdd a’r modd y defnyddir y tir yn effeithio ar i) y carbon a gedwir yn y pridd; ii) allyriadau nwyon tŷ gwydr o’r pridd; a iii) y dŵr sydd yn y pridd.”  Yr Athro Mariecia Fraser a’r Athro Andrew Thomas

Cefnogwyd y prosiect hwn gan Gyngor Ymchwil yr Amgylchedd Naturiol (NERC), Prifysgol Aberystwyth a LADA - Live Art in Rural UK (Live Art Development Agency)

Hoffai Whall ddiolch i’r Athro Andrew Thomas, yr Athro Fred Labrosse, Pete Todd a'r Athro  Mariecia am alluogi’r ymateb creadigol hwn.