63. Yr Athro Lily Newton
Dr Jessica Adams

Daeth Lily Newton i Aberystwyth ym 1928 gan gymryd swydd fel darlithydd mewn Botaneg, gan ddod yn bennaeth adran benywaidd cyntaf y brifysgol fel Athro a Chadeirydd Botaneg ym 1930.

Mae hi'n enwog am ei A Handbook of the British Seaweeds a gyhoeddwyd yn 1931, a ddefnyddiwyd yn helaeth tan yr 1980au.

Tra yn Aberystwyth bu hefyd yn gweithio ar ddefnydd diwydiannol gwymon, yn enwedig carageenin (a ddefnyddir mewn hufen iâ a bwydydd eraill) a hefyd agar (ar gyfer tyfu bacteria pathogenig ac yn hanfodol i wasanaethau iechyd cyhoeddus).

Ymgymerodd hefyd â gwaith ymchwil ar lygredd plwm a sinc yn Afon Rheidol, a achoswyd gan waith mwyngloddio yn y 19eg ganrif.

Diolch i'w chyfraniadau mae'r afon, a oedd unwaith yn amddifad o'r mwyafrif o blanhigion ac anifeiliaid, wedi gwella.

Yn ddiweddarach astudiodd effeithiau argaeau ar fioamrywiaeth afonydd (yn enwedig afonydd Rheidol, Ystwyth a Mawddach). Daeth yr Athro Newton yn Is-Bennaeth benywaidd cyntaf Aberystwyth ym 1951.

Y Bywgraffiadur Cymreig - Lily Newton