145. Kathleen Carpenter – ecolegydd dŵr croyw
Dr David Wilcockson

Wedi’i geni yn Gainsborough, Swydd Lincoln ym 1891, aeth Kathleen Carpenter i Goleg Prifysgol Cymru Aberystwyth ym 1907.

Roedd gan Siarter CPC Aberystwyth fynediad cyfartal i raddau ac roedd yn un o’r rhai cyntaf i gael neuaddau preswyl i ferched yn unig. Ar ôl graddio gyda BSc yn 1910, enillodd raddau MSc a PhD yn canolbwyntio ar effaith amgylcheddol llygredd metel ar nentydd Sir Aberteifi.

Mae mwyngloddiau plwm a sinc wedi llygru afonydd Rheidol ac Ystwyth mewn cyferbyniad ag afonydd cymharol lân Teifi a Dyfi. Galluogodd ei phrotocol samplu manwl iddi gynhyrchu’r asesiad manwl cyntaf o ffawna dŵr rhedegog Prydain.

Cyfunodd cemeg â bioleg a phrofodd y gallai halwynau metelaidd fygu minau, brithyllod, a chregynau, a bod y molysgiaid Ancylus fluviatilisa Trichopteralarvae wedi diflannu o Afon Teifi o fewn blwyddyn i fwynglawdd ailddechrau gweithgareddau mwyngloddio. Tynnodd sylw hefyd at fudd economaidd-gymdeithasol dyfroedd croyw.

Yn ddiweddarach bu Kathleen Carpenter yn gweithio fel darlithydd yng Nghanada ac UDA ac yn olaf ym Mhrifysgol Lerpwl, gan gynhyrchu un o'r astudiaethau manwl cyntaf o ddiet eogiaid ifanc o Afon Dyfrdwy.

Bu farw Kathleen Carpenter yn Cheltenham, Swydd Gaerloyw yn 1970.

Newyddion: ‘Bywyd mewn Dŵr Croyw’

The Biologist - Who was... Kathleen Carpenter

Y Bywgraffiadur Cymreig - Kathleen Carpenter

Cyfeillion y Ddaear Cymru - Pam y dylai mwy ohonom wybod am Kathleen Carpenter?

Trydar - IBERS Aber

Facebook - Aber Uni IBERS