Covid-19 a gweithredu gwirfoddol - bydd ymchwil newydd yn edrych ar wersi a ddysgwyd ac argymhellion ar gyfer adferiad y

Rhys Dafydd Jones

Bydd arbenigwyr o’r byd academaidd a’r sector wirfoddol yn cynnal prosiect ymchwil mawr yn edrych ar swyddogaeth gweithredu gwirfoddol yn ystod pandemig Covid-19 - archwilio’r heriau, yr hyn sydd wedi gweithio’n dda a gwneud argymhellion i gynorthwyo cynllunio ar gyfer argyfyngau’r dyfodol.

Bydd yr ymchwil yn cymharu’r ymateb gwirfoddoli ym mhob un o bedair gwlad y DU, gan rannu enghreifftiau cadarnhaol gyda’r nod o lunio polisi’r dyfodol a chefnogi’r adferiad economaidd a chymdeithasol.

Mae’r prosiect yn bartneriaeth rhwng Prifysgol Aberystwyth a phum prifysgol arall yn y DU ynghyd â chynrychiolwyr o amryw o sefydliadau gwirfoddol, gan gynnwys y cyrff isadeiledd sector wirfoddol allweddol yng Nghymru, yr Alban, Lloegr a Gogledd Iwerddon.

Mae bron i £420,000 wedi ei ddyfarnu gan y Cyngor Ymchwil Economaidd a Chymdeithasol (ESRC), rhan o gorff Ymchwil ac Arloesedd y DU (UKRI), yn dilyn galwad sydyn am brosiectau sy’n cyfrannu at ein dealltwriaeth o, a’n hymateb i, bandemig Covid-19 a’i effeithiau.

Bydd Rhys Dafydd Jones, o Adran Daearyddiaeth a Gwyddorau Daear Prifysgol Aberystwyth, yn gweithio gyda thimau ymchwil o Brifysgol Northumbria, Prifysgol East Anglia, Prifysgol Caint, Prifysgol Essex a Phrifysgol Stirling.

Bydd cynrychiolwyr Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru (WCVA), Volunteer Scotland, Cyngor Cenedlaethol Sefydliadau Gwirfoddol (NCVO), a Volunteer Now Gogledd Iwerddon yn gweithio ochr yn ochr ag academyddion, gan gynnig mewnwelediad i’r tueddiadau gwirfoddoli a phrofiadau ar draws y pedair cenedl.

Dywedodd Rhys Dafydd Jones o Brifysgol Aberystwyth:

“Nid yn unig bod y pandemig wedi ymyrryd â’n bywydau unigol oll, ond hefyd ein cysylltiadau hirhoedlog a’r dealltwriaethau rhwng gweithredu gwirfoddol a llywodraethau ar eu gwahanol lefelau.

“Bydd y prosiect hwn yn ein cynorthwyo er mwyn deall y darlun newydd sy’n datblygu ynghyd â chynorthwyo’r ymdrech dorfol er mwyn gwella’n genedlaethol.”

Ychwanegodd yr Athro Irene Hardhill o Brifysgol Northumbria: “Yn ystod y pandemig rydym wedi gweld gweithredu gwirfoddol yn camu mewn ac yn camu i fyny i’r angen dybryd, a hynny fel yr ymateb cyntaf.

“Mae’r sector wedi addasu’n gyflym gan sefydlu cysylltiadau newydd rhwng gweithredu gwirfoddol a’r wladwriaeth, gan greu ‘partneriaeth o anghenraid’ newydd.

“Rydym yn gwybod ein bod yn wynebu dyfodol ansicr ond mae cyflawni lles cymdeithasol, gyda’r wladwriaeth yn gweithio mewn partneriaeth gyda’r sector wirfoddol, yn hanfodol er mwyn i ni ddod drwy hyn fel gwlad.”

Bydd rhan gyntaf y prosiect, a enwir ‘Ysgogi Gweithredu Gwirfoddol ym mhedair awdurdodaeth y DU: Dysgu o heddiw, barod am yfory’ yn golygu ymchwilio i ba mor barod fu pob un o’r pedair gwlad cyn dyfodiad y pandemig. Yn ogystal, bydd y prosiect yn edrych ar ba rôl chwaraeodd gweithredoedd a sefydliadau gwirfoddol ynghyd â gwirfoddolwyr yn y cynlluniau parodrwydd hyn.

Wedyn, bydd y tîm yn ymchwilio i effaith Covid-19 ar wirfoddolwyr a gwirfoddoli, o orfod atal gweithgareddau wyneb yn wyneb, cyflawni prosiectau mewn ffyrdd newydd, i ffurfiau newydd o weithredu gwirfoddol yn datblygu, er enghraifft drwy ysgogi gweithredu gwirfoddol drwy lwyfannau ar-lein a hunangymorth cymunedol.

Unwaith bod y dystiolaeth wedi ei chasglu caiff ei dadansoddi, gyda’r canlyniadau yn cael eu cyflwyno mewn cyfres o sesiynau briffio i lywodraethau’r pedair gwlad.

Rhannu