Gwyddonwyr yn rhybuddio y gallai dros gan mil tunnell o ficrobau ddianc o rewlifoedd sy’n dadmer

Rhai o'r tîm ymchwil ochr orllewinol Llen Iâ'r Ynys Las

Gallai mwy na chan mil tunnell o ficrobau, gan gynnwys rhai sydd o bosib yn niweidiol a rhai llesol, gael eu rhyddhau wrth i rewlifoedd y byd ddadmer, mae academyddion o Brifysgol Aberystwyth wedi rhybuddio.

Dadansoddwyd dŵr tawdd ar wyneb wyth rhewlif yn Ewrop a Gogledd America ynghyd â dau safle yng ngorllewin yr Ynys Las, ac mae’r academyddion yn amcangyfrif y caiff y microbau hyn eu rhyddhau i ecosystemau’r nentydd islaw hyd yn oed gyda chynhesu cymedrol yn unig.

Gan ragdybio senario hinsawdd â chynnydd cymedrol mewn allyriadau carbon, mae'r astudiaeth yn rhagweld y caiff mwy na chan mil tunnell o ficrobau eu rhyddhau i’r amgylchedd ehangach. Byddai hyn yn cyfateb ar gyfartaledd i 0.65 miliwn tunnell o garbon cellog, sy’n cynnwys microbau, yn cael ei ryddhau’n flynyddol i afonydd, llynnoedd, ffiordau a chefnforoedd dros yr 80 mlynedd nesaf.

Mae amcangyfrifon yn awgrymu bod rhewlifoedd y Ddaear wedi bod yn colli tua triliwn tunnell o iâ y flwyddyn ers dechrau’r 1990au, yn bennaf oherwydd bod eu harwynebau'n dadmer.

Mae gwyddonwyr yn credu y gallai effaith y dadmer hwn, gan gynnwys gollwng microbau i amgylcheddau i lawr y nentydd, fod yn sylweddol.

Dywedodd Dr Tristram Irvine-Fynn o Brifysgol Aberystwyth:

“Mae arwynebau rhewlifoedd sy’n dadmer yn cynnal cymunedau microbaidd byw sy'n cyfrannu at y broses dadmer eu hunain, yn ogystal â chylchrediad biogeocemegol, ac yn bwydo ecosystemau islaw iddyn nhw; ond tlawd yw ein dealltwriaeth o’r cymunedau hyn o hyd.

“Dros y degawdau nesaf mi fydd llif y dŵr o rewlifoedd mynyddig y Ddaear yn cyrraedd ei uchafbwynt, ac mae angen i ni ddeall yn well gyflwr a pha ddyfodol sydd i’r ecosystemau ar wynebau’r rhewlifoedd hynny.  Gyda darlun gwell, gallen ni ragweld effeithiau newid hinsawdd ar wynebau rhewlifedd a biogeocemeg y dalgylchoedd yn well.”

Ychwanegodd Dr Arwyn Edwards o Brifysgol Aberystwyth:

“Mae’r canfyddiadau pwysig hyn yn adeiladu ar lawer o’n hymchwil blaenorol yma yn Aberystwyth. Mae nifer y microbau sy'n cael eu rhyddhau yn dibynnu llawer ar ba mor gyflym mae'r rhewlifoedd yn dadmer, ac felly faint rydyn ni'n parhau i gynhesu'r blaned. Ond mae màs y microbau sy’n cael eu rhyddhau yn enfawr hyd yn oed gyda chynhesu cymedrol. Er bod y microbau hyn yn ffrwythloni amgylcheddau islaw, gallai rhai ohonynt fod yn niweidiol yn ogystal.”

Cafodd y canfyddiadau hyn eu cyhoeddi gan academyddion o Aberystwyth yn y cyfnodolyn ‘Nature Communications Earth & Environment’ y mis hwn. 

Cafodd yr astudiaeth ei harwain gan gyn-fyfyriwr doethuriaethol a darlithydd cysylltiol ym Mhrifysgol Aberystwyth, Dr Ian Stevens, sydd bellach yn fyfyriwr ol-ddoethurol ym Mhrifysgol Aarhus.

Mae Dr Stephens yn gweithio ar brosiect Deep Purple ac yn edrych ar y prosesau materol a microbaidd sy’n cyflymu dadmer Llen Iâ’r Ynys Las.

Rhannu