Prifysgol Aberystwyth i arwain ymchwil ar gwtogi nwyon tŷ gwydr yn dilyn grant sylweddol

Cae Miscanthus yn Aberystwyth lle mesurir nwyon tŷ gwydr

Bydd gwyddonwyr ym Mhrifysgol Aberystwyth yn arwain ar waith ymchwil i dynnu nwyon tŷ gwydr o’r atmosffer fel rhan o gynllun o bwys sy’n cael ei gyllido gan y llywodraeth.

Fel rhan o fuddsoddiad £30 miliwn gan Ymchwil ac Arloesi’r DU (UKRI) dros gyfnod o bedair blynedd a hanner, bydd ymchwilwyr yn Sefydliad y Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwledig yn Aberystwyth yn arwain consortiwm o bartneriaid er mwyn datblygu cnydau biomas. Byddant hefyd yn cydweithio ar adfer pridd mawn fel rhan o’r prosiectau tynnu nwyon tŷ gwydr.

Ynghyd â phartneriaid y prosiect, byddant yn dangos y technolegau diweddaraf ar gyfer plannu helyg a Miscanthus, y ddau gnwd biomas tragwyddol sydd fwyaf addas ar gyfer amgylchfyd y DU.

Arweinir y gwaith gan Brifysgol Aberystwyth mewn cydweithrediad gyda phrifysgolion Aberdeen a Swydd Gaerloyw, Rothamsted Research, Canolfan Ecoleg a Hydroleg y DU, ac yn elwa o arbenigedd diwydiannol Terravesta Cyf a Willow Energy. 

Mae’r ymchwil yn cynnwys treialon maes newydd yng Ngholeg Bishop Burton yn Swydd Efrog a Choleg Myerscough yn Swydd Gaerhirfryn.

Mae’r ddau gnwd yn tyfu’n dda ar dir nad yw’n addas iawn ar gyfer cynhyrchu bwyd, a gallant gael eu cynaeafu bob un i dair blynedd.

Gan eu bod yn tynnu carbon deuocsid allan o’r atmosffer wrth iddynt dyfu, fe’u hystyrir fel ffynhonnell trydan adnewyddadwy a charbon isel.

Mi fydd y tîm hefyd yn mesur llif y carbon yn fanwl er mwyn egluro’n fwy cywir beth sydd yn digwydd i’r carbon hwn.

Dywedodd Yr Athro Iain Donnison, Pennaeth Sefydliad y Gwyddorau Biolegol, Amgylcheddol a Gwledig ym Mhrifysgol Aberystwyth:

“Mae’n fraint aruthrol ein bod wedi cael ein dewis i gymryd rôl flaenllaw yn y buddsoddiad pwysig hwn yn yr ymdrechion i fynd i’r afael â newid hinsawdd. Bydd y prosiect rydyn ni’n ei arwain, ynghyd ag eraill, yn gwneud cyfraniadau pwysig er mwyn cyrraedd y targedau net sero - targedau sydd mor allweddol er mwyn diogelu dyfodol ein planed.

“Yn ogystal, rydyn ni’n llawn cyffro am y cyfleoedd ehangach a ddaw o dyfu’r cnydau ar safleoedd ein partneriaid. Mae gan golegau Bishop Burton a Myerscough nifer fawr o fyfyrwyr yn astudio cyrsiau amaethyddol. Maent hefyd yn ganolbwynt i’w cymunedau ffermio lleol ac felly’n cynnig cyfle go iawn i ni sicrhau fod pobl ifanc yn cymryd rhan yn yr ymchwil, ynghyd â chyrraedd ffermwyr presennol yn y cymunedau o’u hamgylch drwy gynadleddau a diwrnodau agored.”

Mae Tynnu Nwyon Tŷ Gwydr yn disgrifio ystod o dechnoleg sy’n tynnu CO₂ o’r atmosffer yn uniongyrchol, gan anelu at wrthsefyll newid hinsawdd a achosir gan ddynoliaeth drwy ymyrraeth ar raddfa eang.

Defnyddir y canlyniadau er mwyn llywio penderfyniadau’r llywodraeth yn yr hir dymor ar y dechnoleg fwyaf effeithiol er mwyn mynd i’r afael â newid hinsawdd a lleihau allyriadau CO₂ er mwyn cyrraedd allyriadau carbon sero-net erbyn 2050.

Rhan allweddol o’r buddsoddiad yw ariannu prosiectau unigol ynghyd â ‘Hwb’, a gydlynir gan Brifysgol Rhydychen, sy’n mynd i’r afael yn benodol â phwysigrwydd ffactorau economaidd a chymdeithasol, a sut mae hynny’n effeithio ar bolisi’r dyfodol.

Mae’r rhaglen, sy’n werth £31.5 miliwn, yn ail ran o Gronfa Blaenoriaethau Strategol y Llywodraeth, sy’n buddsoddi mewn ymchwil rhyngddisgyblaethol ac amlddisgyblaethol o ansawdd uchel.

Hon yw’r rhaglen fwyaf i asesu dulliau Tynnu Nwyon Tŷ Gwydr ac wedi ei chyllido gan Lywodraeth y DU drwy Ymchwil ac Arloesi’r DU hyd yn hyn.

Dywedodd Cadeirydd Gweithredol Cyngor Ymchwil yr Amgylchedd Naturiol, Yr Athro Syr Duncan Wingham, sy’n rhan o Ymchwil ac Arloesi’r DU:

“Mae lleihau allyriadau nwyon tŷ gwydr yn flaenoriaeth i’r DU, ond mae’n glir na fydd hynny ar ei ben ei hunan yn ddigon er mwyn lleihau CO₂  a chyrraedd targedau newid hinsawdd sero-net y Deyrnas Unedig erbyn 2050.

“Bydd y prosiectau hyn yn ymchwilio i sut y gallwn ni dynnu nwyon tŷ gwydr o’r atmosffer gan ddefnyddio technolegau arloesol ar y raddfa sydd ei hangen er mwyn diogelu ein planed. Mae’r buddsoddiad hwn gan Ymchwil ac Arloesi’r DU yn arbennig o arwyddocaol wrth i’r DU baratoi i gynnal COP26 yn Glasgow yn ddiweddarach eleni.”

Mi fydd staff o Brifysgol Aberystwyth yn cydweithio gyda gwyddonwyr yng Nghanolfan Ecoleg a Hydroleg ym Mangor ar brosiect arall i adfer mawn er mwyn tynnu nwyon tŷ gwydr o’r atmosffer.

Planhigion sydd wedi pydru ac wedi cronni dros filoedd o flynyddoedd yw mawn, ac mae’n storfa garbon enfawr.

Mae llawer o briddoedd mawn yn y DU mewn cyflwr gwael ac yn cyfrannu at allyriadau carbon.

Mae atal dirywiad pellach o ran faint o garbon sydd wedi ei storio a gwella’r cynefin, fel ei fod yn gallu dal a storio carbon o’r atmosffer unwaith eto, yn gwella bioamrywiaeth ac yn cynorthwyo atal newid hinsawdd.

Ychwanegodd Mariecia Fraser o Brifysgol Aberystwyth:

“Yn eu cyngor diweddar i Lywodraeth Cymru, awgrymodd y Pwyllgor ar Newid Hinsawdd y dylid adfer tua 40,000 hectar o fawn erbyn 2050 fel rhan o gyfraniad Cymru at daclo newid hinsawdd. Yn y prosiect hwn, fe ddangoswn ni sut y mae’n bosibl i adfer corsydd blanced yr ucheldir drwy dynnu’r Molinia sy’n dominyddu a chynyddu faint o fwsogl Sphagnum sydd yno. Fe fyddwn ni’n ymchwilio i sut y gellid trin y deunydd planhigion rydyn ni’n tynnu o’r ardaloedd hyn er mwyn cynhyrchu gwrtaith biochar.”

Rhannu