Gwybodaeth Modiwlau

Modiwl sy’n adlewyrchu gwaith ymchwil geinofeirniadol y cydlynydd yw’r modiwl hwn. Y mae’r modiwl, felly, yn sicrhau bod theori ffeminyddol a rhyweddol yn rhan o bortffolio dysgu’r Adran. Bydd fframwaith feminyddol/rhyweddol y modiwl, nid yn unig yn caniatáu i’r myfyrwyr gymhwyso’r fframwaith theoretig i’r llenyddiaeth a astudir, ond yn ysgogi myfyrwyr i ailystyried canon barddonol Cymraeg y cyfnod dan sylw. Mae cronoleg y modiwl yn cynnig cyfle i fyfyrwyr ddarllen a dadansoddi testunau o’r Oesoedd Canol a’r Cyfnod Modern Cynnar, ac i adnabod patrymau yng ngwaith beirdd benywaidd Cymru, sef ieithwedd, genre a themâu; yn arbennig y themâu hynny sy’n perthyn i’r cylch profiad benywaidd. Noder mai prin iawn yw’r canu ‘gwleidyddol’ agored gan feirdd benywaidd Cymru’r cyfnod dan sylw. Cynhwysir dimensiwn cymharol trwy drafod y gorgyffwrdd thematig a generig yng ngwaith beirdd benywaidd Iwerddon a’r Alban, lle bo hynny’n briodol.

Canolbwyntir ar gyfnod allweddol yn hanes merched a barddoniaeth yng Nghymru; sef cyfnod o dwf graddol yn y nifer o ferched a farddonai yn y Gymraeg. Cynigir arolwg o dueddiadau cyffredinol yn y maes a rhoddir sylw manwl i farddoniaeth rhai o’r beirdd benywaidd ‘anghofiedig’ er mwyn cadarnhau’r tueddiadau a’r patrymau cyffredinol a amlinellir. Rhoddir sylw i ffactorau megis cefndir sosio-economaidd, y tyndra rhwng proffesiynoldeb ac amaturiaeth, ynghyd â dewis themâu, mesurau a genres y beirdd benywaidd. Darllenir detholiad o gerddi yn fanwl a, lle bo’n briodol, trafodir themâu a genres cytras ym marddoniaeth menywod yn Lloegr, Iwerddon a’r Alban.

Cyflwyno’r maes
• Cyflwyniad i fframwaith astudiaethau rhywedd a ffeminyddiaeth (cyd-destun Ewropeaidd ac Eingl-Americanaidd; twf y ddisgyblaeth yng Nghymru a’i heffaith ar y canon llenyddol; lle’r modiwl hwn yn hanesyddiaeth y ddisgyblaeth; cyfiawnhau bodolaeth modiwl fel hwn fel rhan o’r ddadl dros brif-ffrydio astudiaethau rhywedd/ffeminyddiaeth).
• Cyfraniad merched i ddiwylliant a llenyddiaeth Cymru a dilysrwydd ‘traddodiad benywaidd’ fel cysyniad. Trafodir tueddiadau cyffredinol megis rhwystrau ar lwybr bardd benywaidd (disgwyliadau domestig, dosbarth sosio-economaidd, addysg a llythrennedd, y traddodiad barddol); y canu caeth a hyfforddiant amatur y bardd benywaidd; y canu rhydd a’r twf cyfochrog yn y nifer o feirdd benywaidd; pwysigrwydd cyfryngau diwylliant yn y naratif, sef llafaredd a throsglwyddo llafar, diwylliant llawysgrifol a diwylliant print.

Y canon llenyddol benywaidd: lleisiau, themâu a genres
• Gwenllian ferch Rhirid Flaidd a Gwerful Mechain (15g): trosglwyddo llafar a diwylliant llawysgrif; canu caeth a pherthynas menywod â chylchoedd barddol gwrywaidd; canu maswedd; y ddadl ynghylch merched.
• Alis ferch Gruffudd ab Ieuan a Catrin ferch Gruffudd ap Hywel (16g): canu achlysurol; priodas; canu defosiynol; Y Dwiygiad Protestannaidd.
• Siân Briwtwn (16g): cyfeillgarwch rhwng merched (darllenir testunau diweddarach gan ferched eraill hefyd).
• Catrin Owen ac Elen Gwdmon (17g): llais y ferch; cyngor mam; twf y canu rhydd a’i oblygiadau rhyddfreiniol a chreadigol i ferched.
• Angharad James (17g–18g) ac eraill: canu rhydd versus canu caeth; priodas; marwnadau mamau i’w plant. (Darllenir testunau eraill gan ferched ochr yn ochr â cherddi Angharad James).
• Marged Dafydd (18g): y mudiad hynafiaethol; marwnad; cyfeillgarwch rhwng merched.
• Merched a’r emyn (18g): Dorothy Jones, Ann Griffiths ac eraill: trosglwyddo llafar, lle menywod yn y traddodiad emynyddol; canu crefyddol fel cyfrwng rhyddfreiniol i ferched.
(Er mwyn sicrhau cyfle i fyfyrwyr wneud cynnydd academaidd a gwella eu perfformiad o’r naill asesiad i’r llall, neilltuir 1 gweithdy dwyawr ar gyfer trafod syniadau’r myfyrwyr gogyfer Traethawd 2.)