Datganiad Llythrennedd Gwybodaeth i Brifysgol Aberystwyth

Nod: Cyflawni arlwy cyson a theg o gyfleoedd dysgu Llythrennedd Gwybodaeth i holl fyfyrwyr PA ar gyrsiau a addysgir a chyflawni graddedigion llythrennog o ran gwybodaeth.

Cyd-destun: Mae gweithgaredd cydweithredol gwerthfawr eisoes ar waith yn llwyddiannus rhwng staff addysgu a llyfrgellwyr pwnc ar draws llawer o’r Brifysgol. Mae angen i ni adeiladu ar yr ymarfer da presennol hwn i fodloni holl anghenion llythrennedd y myfyrwyr a addysgir.

Pam

I fyfyrwyr

• Dangoswyd bod sgiliau llythrennedd yn gwella gradd academaidd y myfyriwr unigol[i]
• Gall sgiliau llythrennedd gwybodaeth wella boddhad y myfyriwr gydag adnoddau llyfrgell
• Dangoswyd bod sgiliau llythrennedd yn cyfrannu at ddatblygu sgiliau trosglwyddadwy a gaiff eu hystyried yn werthfawr gan gyflogwyr[ii]
• Gall sgiliau llythrennedd baratoi myfyrwyr ar gyfer ymgymryd â graddau uwch ac ymchwil[iii]
• Datblygu sgiliau bywyd: mae’r ffrydiau academaidd o lythrennedd gwybodaeth yn rhan o set sgiliau fwy o faint e.e. rheoli eich ôl troed digidol, osgoi twyll ar-lein, adnabod newyddion ffug a defnyddio’r rhyngrwyd yn effeithiol i arbed amser ac arian.
• Gall cynyddu hyder i ddefnyddio adnoddau llyfrgell gynorthwyo gyda chadw myfyrwyr[iv]

I staff addysgu

• Cyfrannu at lefelau cadw gwell drwy helpu myfyrwyr newydd i bontio at addysg uwch drwy ddarparu’r sgiliau sydd eu hangen arnynt i ddefnyddio adnoddau gwybodaeth PA
• Elwa o allu manteisio ar gronfa gwybodaeth leol o lyfrgellwyr pwnc i gynghori ac ymdrin ag ymholiadau ar ganfod gwybodaeth
• Gall sesiynau ar lên-ladrad leihau’r nifer o achosion o ymarfer academaidd annerbyniol sydd i’w hymchwilio a’u trin.
• Bodloni meini prawf dilysu cyrff proffesiynol e.e. Cymdeithas y Gyfraith / Rheoleiddio Cyfreithwyr
• Bodloni Meincnodau Pwnc Gradd Anrhydedd yr ASA[v]
• Helpu i fodloni blaenoriaethau’r TEF e.e. Llythrennedd gwybodaeth yw un o amrywiaeth o ‘sgiliau meddal’ a gydnabyddir yn y TEF fel rhan o addysgu da[vi]
• Gwell ystadegau dangosyddion perfformiad allweddol, gan gynnwys dosbarth y radd, a all helpu gyda recriwtio

I’r llyfrgell

• Sicrhau bod adnoddau’r llyfrgell yn cael eu defnyddio’n effeithiol ac yn effeithlon
• Cynyddu defnydd o adnoddau llyfrgell, yn enwedig adnoddau electronig, a thrwy hynny wella gwerth am arian
• Manteisio ar arbenigedd llyfrgellwyr pwnc sydd â gwybodaeth fanwl am adnoddau gwybodaeth eu maes a sut i chwilio amdanynt yn effeithiol
• Gwella effaith y llyfrgell ym mhrofiad y myfyriwr

Sut

Llyfrgellwyr pwnc

• Trwy ymgynghori ag adrannau academaidd yn flynyddol i ddysgu am y ddarpariaeth llythrennedd gwybodaeth sy’n bodoli eisoes mewn adran, nodi unrhyw fylchau y gallai llyfrgellydd pwnc eu cau’n llwyddiannus, a llunio cynllun gweithredu i fynd i’r afael â’r bylchau hynny ac unrhyw gwestiynau o ran adnoddau ar gyfer y sesiwn sydd ar ddod.
• Trwy gynnig o leiaf un gweithgaredd dysgu llythrennedd gwybodaeth ar gyfer yr holl fyfyrwyr israddedig ym mhob blwyddyn ar eu cwrs ac ar gyfer yr holl fyfyrwyr uwchraddedig a addysgir yn ystod blwyddyn gyntaf eu cwrs.
• Trwy wneud cyflwyniad croeso i’r Gwasanaethau Gwybodaeth i fyfyrwyr israddedig newydd ym mhob adran academaidd ar ddechrau’r cwrs
• (lle bydd y llyfrgellydd pwnc yn addysgu llythrennedd gwybodaeth) Trwy baratoi a chyflwyno’r sesiwn addysgu a chofnodi ac uwchlwytho i Panopto fel y bo’n briodol, ac uwchlwytho unrhyw ddeunyddiau dosbarth eraill gan gynnwys fideo wedi’i baratoi o flaen llaw i Blackboard.
• Trwy atgoffa adrannau academaidd eu bod yn hapus i ddarparu cyflwyniadau gloywi, gweithdai neu gyfarfodydd un i un ar lythrennedd gwybodaeth i staff ar eu cais.
• Trwy barhau i ddarparu cymorth un i un ar gais, yn ogystal ag adnoddau hunangymorth a hyfforddiant dewisol.
• Trwy fod yn barod i gyfrannu at ddatblygu modiwlau sgiliau academaidd mewn adrannau / athrofeydd

Diffiniad o Lythrennedd Gwybodaeth

Mae model Saith Piler Llythrennedd Gwybodaeth  y Gymdeithas Llyfrgellwyr Coleg, Cenedlaethol a Phrifysgol (SCONUL) yn diffinio llythrennedd gwybodaeth fel y gallu i gasglu, defnyddio, rheoli, syntheseiddio a chreu gwybodaeth a data mewn modd moesegol[vii]. Mae’r model yn offeryn defnyddiol gan ei fod yn egluro’r amrywiaeth o sgiliau sydd eu hangen ar gyfer llythrennedd gwybodaeth.

 

Atodiad: astudiaethau achos partneriaid addysgu Llythrennedd Gwybodaeth

 

1. Yr Ysgol Celf

Modiwl: Looking into Landscape (modiwl craidd blwyddyn gyntaf) (Harry Heuser)

Deunyddiau addysgu: Powerpoint, delwedd o Die einsame Baum [Y Goeden Unig] gan Caspar David Friedrich, 1822; blwch o ddeunyddiau llyfrgell (tua 20 o lyfrau).

Cefndir

Rwyf i’n cynnal sesiynau galw heibio rheolaidd yn yr Ysgol Celf ar brynhawniau Mawrth, gyda nifer dda yn mynychu. Yn ystod y sesiynau hyn mae myfyrwyr fel arfer yn gofyn cwestiynau ymarferol – sut i ddod o hyd i erthygl X, sut i ddechrau chwilio am wybodaeth ar bwnc newydd ac ati.

Yn flaenorol fe’m gwahoddwyd i’r Ysgol Celf yn ystod semester 1 i siarad am ddod o hyd i adnoddau llyfrgell fel rhan o un o’r modiwlau craidd oedd yn cynnwys myfyrwyr Celf Gain a Hanes Celf. Mae’r modiwl hwn yn canolbwyntio ar hanes celf tirlun ond mae hefyd yn gweithredu fel ‘modiwl sgiliau’: caiff gweithgareddau ac asesiadau eu seilio ar arsylwi’n ffurfiol ar weithiau celf, datblygu geirfa feirniadol, cyd-destunoli ac ati.

Yn hytrach na dod i un ddarlith i gyflwyno gwybodaeth ar sut i ddod o hyd i wybodaeth yn y llyfrgell, gofynnodd cynullydd y modiwl a allem ni gynnal sesiwn yn edrych ar werthuso testunau a gwybodaeth, ond yn benodol yng nghyd-destun y modiwl. Penderfynom ni ar drefn seminar gydag ymarferion a fyddai’n:

• canolbwyntio ar thema’r wythnos honno sef cyd-destunoli
• ystyried y gwahanol fathau o destunau y gallent eu defnyddio yn eu hymchwil fel rhan o’r modiwl
• cyflwyno cysyniad a thechnegau ar gyfer gwerthuso gwybodaeth a ffynonellau

Amlinelliad

Ailadroddwyd y seminar i bedwar grŵp yng nghanol mis Tachwedd. Roedd y seminarau’n ddwy awr o hyd.  Roedd yr adran ar Lythrennedd Gwybodaeth yn llenwi tua hanner yr amser hwn – roedd y seminar hefyd yn cynnwys trafodaeth a chwestiynau’n ymwneud â’r darlithoedd blaenorol (Rhamantiaeth ym Mhrydain, America, yr Almaen ac ati). Roedd yr adran llyfrgell/gwybodaeth yn cael ei chyd-ddysgu/hwyluso gan y Llyfrgellydd Ymgysylltu Academaidd a chynullydd y modiwl.

Dechreuon ni gydag un darlun - Die einsame Baum gan Friedrich. Roedd yr artist hwn wedi’i drafod yn ystod y ddarlith, ond nid y paentiad arbennig hwn. Dangoswyd y ddelwedd heb gapsiwn i ddechrau, a gofynnwyd i’r grŵp drafod cynnwys y paentiaid ar lefel ffurfiol. Ar ôl hyn trafodon ni gyfyngiadau dealltwriaeth o waith celf ar sail arsylwi yn unig. Ychwanegwyd y capsiwn at y ddelwedd, a gofynnwyd i’r grŵp sut roedd ychwanegu’r darn bach hwn o wybodaeth yn darparu cyd-destun ac yn effeithio ar eu dealltwriaeth o’r gwaith (h.y. pryd y cafodd ei greu, ei fod yn artist o’r Almaen, ei fod yng nghasgliad yr Oriel Genedlaethol yn ninas Berlin), ac yna gofynnwyd iddynt ystyried y darlun mewn perthynas â themâu’r modiwl.

Ar ôl hyn, symudon ni ymlaen i’r ymarfer adnoddau llyfrgell. Roedd y cyfarwyddiadau fel a ganlyn:

Darperir detholiad o ddeunydd llyfrgell a allai helpu i ddeall cyd-destun paentiad. Porwch drwy’r deunydd a meddyliwch sut y gallent fod yn berthnasol i’r darlun dan sylw. Pawb i ddewis un testun (does dim ots pa un). Mewn parau/grwpiau o dri, trafodwch y testunau rydych chi wedi’u dewis mewn perthynas â’r cwestiynau canlynol:

• Sut fyddech chi’n disgrifio’r testun hwn? Pa fath o destun yw hwn?
• Pwy, gredwch chi, yw’r gynulleidfa darged? Sut gallwch chi ddweud?
• Ar wahân i ffeithiau a dehongliad hanesyddol (cynnwys), pa ddeunydd pwysig a defnyddiol arall mae testun fel hwn yn ei ddarparu?
• Sut fyddech chi’n disgrifio ac yn dosbarthu’r dogfennau hyn? Sut maen nhw’n wahanol i’w gilydd?
• Beth gallan nhw ei ddweud am bwy ysgrifennodd/gyhoeddodd y testun?
• Pryd cafodd ei gynhyrchu, a pha ystyriaethau ddylech chi eu gwneud wrth ei ddefnyddio?

Roedd y deunydd a gynhwyswyd yn fwriadol amrywiol i bwysleisio’r broses werthuso a thema cyd-destunoli. Roedd y detholiad yn cynnwys: catalogau arddangosfa am Friedrich, llyfrau ar Ramantiaeth yn yr Almaen a hanes celf yr Almaen, ond hefyd llyfrau am hanes yr Almaen, canllaw i adnabod coed; cyfrol o farddoniaeth Goethe; y Rough Guide to Germany; casgliadau o ysgrifau artistiaid ac ati.

Yn ystod y cyfnod adrodd/trafod, roedd y myfyrwyr yn canolbwyntio ar themâu gan gynnwys

• Y gwahaniaethau rhwng testunau academaidd a phoblogaidd
• Dilysrwydd a dibynadwyedd ffynonellau

Symudon ni ymlaen at ystyriaethau ymarferol, fel:

                Gwybod a yw eitem yn fonograff, cyfnodolyn neu gatalog arddangosfa a dibenion y cyhoeddiadau hyn;

                Defnyddio rhannau’r gyfrol - mynegai, coloffon, darluniau, a meddwl am gyfnod, dyddiad cyhoeddi a defnyddioldeb

• Sut mae canfod deunydd defnyddiol yn golygu mwy na chwilio am enw awdur, artist ac ati.

Canlyniadau

Natur fwy ymarferol i’r addysgu – ddim yn cael ei weld fel dangos technegau ymchwilio’n unig.

Dangos yr amrywiaeth o ddeunydd sydd ar gael, normaleiddio drwy ddefnyddio amrywiaeth o ddeunyddiau

Sicrhau bod myfyrwyr yn gyfarwydd â’r Llyfrgellydd Ymgysylltu Academaidd a sut y gall helpu gyda sgiliau ymchwil/astudio (cynyddu traffig i’r sesiynau galw heibio).

Lloyd Roderick: Llyfrgellydd Ymgysylltu Academaidd

 

2. Seicoleg

Modiwl: PS31520 Adolygu Beirniadol

Cysylltodd James Greville â fi ynghylch cyd-addysgu’r modiwl Adolygu Beirniadol. Roedd e’n meddwl y byddai fy ngwybodaeth am strategaethau chwilio a rheoli gwybodaeth yn cyfrannu at ran hanfodol o’r modiwl. Bûm yn rhan o’r gwaith o’r dechrau yn y cyfnod cynllunio, lle buom ni’n trafod cynnwys y cwrs, ei strwythur a threfniadau ymarferol. Cytunais i ymgymryd â strategaethau chwilio, chwilio cronfeydd data a Primo, EndNote ac ymdrin â chanlyniadau chwilio.

Roedd y sesiwn gyntaf yn drosolwg o’r modiwl gan James. Roedd hyn yn cynnwys mewnbwn gennyf i ar gronfeydd data perthnasol i’w chwilio. Yna es i ymlaen i ddarparu hyfforddiant ar EndNote a defnyddio’r meddalwedd ar gyfer meini prawf dethol ar sail eu protocolau ymchwil.

Cyn yr ail ddarlith, cwrddais â Zhimin He i drafod strategaethau chwilio, defnyddio cronfeydd data a chadw cofnodion. Rhoddais sleidiau fy nghyflwyniad iddi gan nad oeddwn i ar gael ar ddyddiad y sesiwn. Roedd hwn yn gyfarfod defnyddiol gan fod Zhimin yn eithaf newydd yn yr Adran felly roedd modd i ni drafod yr adnoddau sydd ar gael yn PA yn fwy manwl.

Nesaf cwrddais â myfyrwyr mewn sesiynau un i un. Edrychon ni ar strategaethau chwilio, dod o hyd i adnoddau priodol a defnyddio EndNote. Roedd cyfarfod â myfyrwyr yn unigol yn ffordd wirioneddol ddefnyddiol o ddatblygu eu strategaethau chwilio penodol ac ymateb i gwestiynau penodol roedden nhw’n eu hwynebu gyda’u hymchwil.

Roedd y sesiwn olaf yn cynnwys y tri aelod o staff ac roeddwn i ar gael i ateb ymholiadau myfyrwyr yn y sesiwn honno.

Cefais adborth cadarnhaol gan James ar ôl cwblhau’r modiwl. Roedd sylwadau HGM yn gadarnhaol iawn ac mae James yn gobeithio rhedeg y modiwl mewn modd tebyg y flwyddyn nesaf.

Sarah Gwenlan: Llyfrgellydd Ymgysylltu Academaidd